Τα Αξιοθέατα

Μετά την εικονική περιήγηση και καθώς κάναμε την πρώτη μας γνωριμία με την Δροσοπηγή (Κάντσικο) και τις γύρω περιοχές ήρθε η ώρα να περιηγηθούμε βήμα προς βήμα στα αξιοθέατα του χωριού…

Από τη θέση, λοιπόν, της πλατείας που καθόμαστε – ίσως της ομορφότερης πλατείας των Μαστοροχωρίων – με ένα τεράστιο πλάτανο στη μέση (6 μέτρα η περίμετρός του).

Ο αιωνόβιος αυτός πλάτανος, αν και λαβωμένος βαριά από μια οβίδα που δέχτηκε κατά τη διάρκεια του εμφυλίου πολέμου, επιβίωσε τελικά και στέκει εκεί αγέρωχος και μεγαλοπρεπής, συμμετέχοντας στα δρώμενα και παρακολουθώντας με το δικό του τρόπο το πέρασμα των αιώνων και τη ροή της ζωής και του θανάτου των Καντσιωτών – βλέπουμε μπροστά και απέναντί μας την τοξωτή είσοδο της «Χώρας» (της κεντρικής βρύσης του χωριού, η οποία χτίστηκε και δωρήθηκε στην Κοινότητα από το χωριανό μας Γ.Κρούλη το 1903) με τις δυο όμορφες πέτρινες «γούρνες» στο βάθος, από τις οποίες τρέχει γάργαρο νερό, κατασκευασμένες στα νεότερα χρόνια κι αυτές από καντσιώτικα χέρια.

Ο πλάτανος φυτεύτηκε από το δάσκαλο του χωριού μας Χαράλαμπο Κοτσίνα το 1886 ή 1889. Μάλιστα οι γεροντότεροι, που θυμούνταν το περιστατικό, το περιέγραφαν με κάπως εύθυμο τρόπο: «Ο δάσκαλος είχε πάει με τα παιδιά εκδρομή στο ποτάμι, για να δουν την περίφημη γέφυρα και στη συνέχεια να επισκεφτούν το βακούφικο μύλο στην τοποθεσία «Χατζή». Το 1900 ξαναχτίζεται ο βακούφικος μύλος, που είχε καταστραφεί από τους Τούρκους, από τον πρωτομάστορα Χρήστο Μουκούλη. Όταν τελείωσε η περιήγηση ο δάσκαλος έστειλε δυο μαθητές να ξεριζώσουν με αρκετό χώμα στις ρίζες του ένα πλατάνι που ήταν φυτρωμένο λίγο πιο πέρα από το μύλο. Το έργο αυτό το ανάθεσε σε δυο όχι τόσο επιμελέστερους μαθητές. Ο ένας από τους «κακούς» μαθητές ήταν ο Ευάγγελος Κοτολούλης (με το παρατσούκλι Φακίρης, ο οποίος, όταν μεγάλωσε , έγινε ένας από τους καλύτερους μαστόρους των Μαστοροχωρίων) και τους υποχρέωσε να το μεταφέρουν μέχρι το χωριό, έσκαψαν τον αντίστοιχο λάκκο και τον φύτεψαν.

Δίπλα από τη βρύση όπως είπαμε βρίσκεται το μαγαζί και πάνω από αυτό ο Αμπηλιακός, ο παλιός Κοινοτικός ξενώνας, όπου σήμερα στεγάζεται το Κοινοτικό Γραφείο.

Στο ψηλότερο μέρος της σκεπής του Αμπηλιακού, στον «καβαλάρη», στηνόταν παλιότερα το κοντάρι με τον ανθόσταυρο στην κορυφή του, που έφτιαχναν οι κοπέλες στη γιορτή των λουλουδιών, στα «Γιαννάκια» (24 Ιουνίου).

Δεξιότερα στο γωνιακό διώροφο κτίριο (παλαιότερα ήταν τριώροφο) στεγαζόταν το μαγαζί “Το Κέντρο” του Κουτρουμπίνα Δημήτριου.

Αριστερά μας το μαγαζί του Γιώργου Θ. Ζιώγα (του Δόσια). Δυο παλιές ξύλινες πόρτες στο ισόγειο και μια ξύλινη σκάλα στο πλάι δεξιά, που οδηγεί στον πρώτο όροφο. Παλαιότερα, το σπίτι ήταν τριώροφο, όπως και πολλά άλλα στο χωριό των πολυμελών οικογενειών. Το ισόγειο ήταν ο στάβλος όπου έβαζαν τα ζώα. Ο πρώτος όροφος ήταν η κυρίως κατοικία και ο δεύτερος χρησιμοποιούνταν ως αχυρώνας, στον οποίο αποθήκευαν τα ξερά κλαδιά, τις καλαμποκιές και τα χορτάρια, για να ταΐζουν τα ζωντανά τους κατά τη διάρκεια του χειμώνα. Το 1962 ο στάβλος αυτός μετατράπηκε σε μαγαζί και ως τέτοιο λειτούργησε ως τα τελευταία χρόνια.

Λίγο πιο δεξιά η μεγάλη αυλόπορτα του «Πήλου» Κουτρουμπίνα και στην απέναντι μεριά, δεξιά του δρόμου, ένα ομορφοκτισμένο αλλά, σχεδόν, εγκαταλελειμμένο σπίτι. Το σπίτι αυτό είναι το παλιό αρχοντικό του Ν. Κουτρουμπίνα (Καρδάρα)· εξωτερικά πρέπει να προσέξουμε: Τη λεπτομέρεια στη γωνία του σπιτιού που είναι έξυπνα φαλτσοκομμένη για να μην εμποδίζει την είσοδο ακόμα και ενός φορτωμένου ζώου, την κυρία είσοδο, και το μπαλκόνι επάνω από αυτήν, το παράθυρο με τη σιδεριά και στη στέγη του σε σχήμα σπιτιού τζάκι του. Στο εσωτερικό του σώζονται σχεδόν ανέπαφα από τη φθορά του χρόνου περίφημα ζωγραφιστά και σκαλιστά ταβάνια, πόρτες με ανάγλυφες παραστάσεις, μεσάντρες ζωγραφιστές, ξύλινη σκάλα εσωτερική, χυτή σαν από αλάβαστρο· θησαυρός που σιγά-σιγά σβήνει και χάνεται…

Λίγο πιο πέρα βλέπουμε την καταπληκτική σε τέχνη και επιβλητική σε όγκο και ομορφιά εκκλησία της Αγίας Παρασκευής (πολιούχου του χωριού που χτίστηκε από Καντσιώτικα χέρια το 1930) και στον περίβολό της την προτομή του ευεργέτη του χωριού Γιάννη Λύτρα. (Άφησε ολόκληρη τη μεγάλη περιουσία του στο χωριό, για να προικίζονται κάθε χρόνο τρεις ορφανές ή άπορες κοπέλες. Σήμερα, βέβαια, τα πράγματα έχουν αλλάξει ριζικά και η επιθυμία του δωρητή έχει πάρει άλλη μορφή, μορφή η οποία, ίσως, δεν θα ικανοποιούσε τον ευεργέτη, αφού τα χρήματα μοιράζονται σε όλες τις κοπέλες που παντρεύονται κάθε χρόνο, ανεξάρτητα από την οικονομική τους κατάσταση και τον τόπο όπου παντρεύονται και διαμένουν (!). Ας είναι…).

Στον ανατολικό περίβολο της εκκλησίας βρίσκεται και το κτίριο του Νηπιαγωγείου (χτίστηκε το 1962) και λίγο πιο πέρα το κομψότατο πετρόχτιστο κτίριο του δημοτικού σχολείου, η ανέγερση του οποίου άρχισε το 1927 και τελείωσε το 1932 – (Νηπιαγωγείο και δημοτικό σχολείο δε λειτουργούν εδώ και πολλά χρόνια λόγω έλλειψης μαθητών). Το κτίριο του δημοτικού σχολείου έχει μετατραπεί σήμερα σε ένα υπερσύγχρονο Συνεδριακό – Εκθεσιακό – Κέντρο Πολιτιστικών Εκδηλώσεων.

Συνεχίζοντας, βλέπουμε προς τα δεξιά τη μία συνέχεια της άλλης δυο όμορφες αυλόπορτες: Η πρώτη οδηγεί στο σπίτι του Κ. Τζιμούλη, ένα από τα πιο καλοδιατηρημένα παλαιότερα σπίτια του χωριού και η δεύτερη λίγες δεκάδες μέτρα δεξιότερα- είναι και η παλαιότερη αλλά ανακαινισμένη- οδηγεί στο σπίτι του Δ. Κουτρουμπίνα. Δίπλα στην αυλόπορτα αυτή υπάρχει μια μικρή υπερυψωμένη βεράντα με μια κάπως αταίριαστη με το περιβάλλον τσιμεντοκολόνα να στηρίζει τον εξώστη του πρώτου ορόφου. Η πόρτα της βεράντας αυτής ήταν η είσοδος ενός από τα παλαιότερα «παντοπωλεία» του χωριού. Για τη ζωή και την ιστορία του μαγαζιού αυτού θα μιλήσουμε αργότερα.

Στην πλατεία έχουν την αφετηρία τους 4 δρόμοι, οι οποίοι οδηγούν στα πέντε διαμερίσματα του χωριού.

Οι διαδρομές αυτές, με τα παρακλάδια τους, είναι οι ακόλουθες:

Πλατεία – Τσέλιος – (Δεξιά προς Μακραίους) – Πατσιωτός (Αριστερά προς….) – Νεκροταφείο – Παναγία (1902) – Aγιος Νικόλαος – Γιοφύρι.

Πλατεία – Σίμος – Παπαδημητρίου – Γκουντρουβίλη.

Πλατεία – Δημοτικό σχολείο – Τζίκα (Δεξιά προς Πηγαδούλι) – Τζιώκα (Μύλοι) – Λιάσκα.

Πλατεία – Κοτολούλης – Πηγαδούλι – Μπζικάδες (δεξιά προς Αγιο Αθανάσιο) – Τζήμας (Κουρκούμπας) (δεξιά για Μουκάδες) – Αλατσιά – Αηλιάς – Σαμαρίνα.

Κοτολούλης – (Δεξιά προς Σιμαίους) – Κρήδες – Αγιος Αθανάσιος (παλιό εξωκκλήσι) – Καλάμι – Δέση – Κεράσοβο.

Κοτολούλης – «Στ’ Βακ τ’ αλών» – Σταυρός – Γκουλουμπίνα – Λαγκάδα.

Διατρέχοντας αυτές τις διαδρομές και σεργιανίζοντας στα γραφικά σοκάκια μπορείς να θαυμάσεις τα παλιά και νέα καλντερίμια της, να χαρείς από κοντά πανέμορφα πέτρινα αρχοντικά, που «παίζουν» με τις καμπύλες, αλλά και τις άψογες ευθείες της πελεκητής πέτρας, ν’ ατενίσεις με δέος ξύλινα μπαλκόνια, που στηρίζονται στο κενό αψηφώντας τους νόμους της βαρύτητας, αν και μερικά από αυτά φέρνουν επάνω στο κορμί τους έντονα τα σημάδια της φθοράς από το χρόνο και την εγκατάλειψη.

Όλα αυτά τα θαυμάσια οικοδομήματα είναι δομημένα με ντόπια υλικά (ασβέστης, πέτρα, ξύλα) και χτισμένα με κέφι, μεράκι και αγάπη από τα επιδέξια καντσιώτικα χέρια. Ακόμα και τα βοηθητικά κτίρια – όπως είναι π.χ. οι αχυρώνες – είναι κατασκευασμένα με τα ίδια υλικά, όπως και οι κατοικίες, και με τον ίδιο ζήλο και προσεγμένα στο χτίσιμό τους ακόμα και στην τελευταία τους λεπτομέρεια.

Η Δροσοπηγή, παρά τα όποια σύγχρονα τσιμεντένια τερατουργήματα, γοητεύει τον επισκέπτη της.

Το γεφύρι είναι το «σήμα κατατεθέν» του Καντσίκου. Ένα από τα λίγα γεφύρια της Ηπείρου, αν όχι των Βαλκανίων, που είναι θεμελιωμένο (1717 δείχνει η ανάγλυφη επιγραφή σε εντοιχισμένη πλάκα) επάνω σε ριζιμιό βράχο, με τις δυο μεγάλες και μια μικρή (ανακουφιστική) στη μέση του καμάρες.

Σήμερα βλέπουμε ένα σύμπλεγμα από δυο γεφύρια το ένα δίπλα στο άλλο, με δύο διαφορετικά υλικά. Το πανέμορφο παλιό πέτρινο γεφύρι μας απέχει μια ανάσα από το νεότερο σιδερένιο.

Το όνομα του πρωτομάστορα της κατασκευής του γεφυριού μάς είναι άγνωστο, αλλά υπάρχουν πολλά στοιχεία, που δείχνουν ότι είναι και αυτό δημιούργημα Καντσιώτικων χεριών.

Άγνωστο μας είναι και το όνομα του χορηγού για την αντιμετώπιση των εξόδων κατασκευής του. Φαίνεται, όμως, να έχει ισχυρή ιστορική βάση ο μύθος, ότι τα χρήματα τα διέθεσε η τελευταία Μπέισσα της Λιάσκας. (Αλήθεια πόσο ο μύθος επηρεάζει την ιστορική αλήθεια και πότε η ιστορική αλήθεια γίνεται μύθος;).

Η θέση που επελέγη για να στηθεί το γεφύρι καθορίστηκε (α)από τη μορφολογία του εδάφους· εδώ είναι το στενότερο ανάμεσα στις δύο όχθες σημείο και (β) γιατί υπάρχει στην όχθη της Δροσοπηγής βραχώδες υπόβαθρο καθώς και βράχος ριζιμιός εντός της κοίτης του ποταμού. (γ) Η ευθεία που ενώνει τους δυο αυτούς βράχους καθόρισε τον κατά μήκος άξονα της γέφυρας, ο οποίος δεν είναι κάθετος (90 μοίρες) προς την διεύθυνση της ροής του ποταμού, αλλά έχει μια απόκλιση εβδομήντα περίπου μοιρών.

Τα ανοίγματα που έπρεπε να γεφυρωθούν ήταν 8.00μ. ανάμεσα στην όχθη της Δροσοπηγής και μεσαίου βάθρου και 16.00μ. μεταξύ του μεσόβαθρου και της απέναντι προς τη Ζέρμα όχθη. Η γεφύρωση πολύ σοφά έγινε με την κατασκευή δύο τόξων: ενός μικρού στο πρώτο άνοιγμα με βέλος 3,20 μ. και ενός μεγαλύτερου 6,40μ. μεταξύ του μεσόβαθρου και της όχθης της Ζέρμας. Υπάρχει δηλαδή μεταξύ τους μια άριστη σχέση αρμονίας 1:2.

Εκείνο που ξενίζει σήμερα τους ειδικούς είναι η οξυκόρυφη μορφή των δύο τόξων (διότι όλα τα άλλα γεφύρια της Ηπείρου: Κόνιτσας, Ζαγορίτικα, Άρτας κτλ. έχουν κυκλικά τόξα). Η τεχνική αυτή είχε σαν σκοπό να προκύψει πολύ μικρή κλίση στη στέψη της γέφυρας (λιγότερη από 10%), ώστε να διευκολύνεται η μέγιστη βατότητα και η διέλευση ανθρώπων και ζώων (και αυτοκινήτων τα τελευταία πριν την τοποθέτηση της σιδερένιας γέφυρας δίπλα της).

Η γέφυρα είναι κτισμένη με τοπικά υλικά (πέτρα από το ποτάμι και τα γύρω ρέματα με ισχυρό ασβεστοκονίαμα). Ακόμα ο δημιουργός είχε την πρόνοια να κατασκευάσει στη λιθοδομή του μεσόβαθρου, σε υψηλότερη θέση, ένα μικρό παράθυρο διαστάσεων 1,65μ. πλάτος και 2,00μ. ύψος με κυκλικό τόξο για πρέκι. Αυτό έχει σκοπό να εκτονώνει την ώθηση που δέχεται το μεσόβαθρο, όταν τα νερά του ποταμού βρίσκονται στην υψηλή στάθμη της πλημμύρας και πιέζουν έντονα το κάπως ευρύ μέτωπο του μεσόβαθρου, δηλαδή ενεργεί σαν μια ασφαλιστική δικλείδα για μείζονα ασφάλεια.
(Πηγή: Κάντσικο, μαστοροχώρι της Ηπείρου, σ. 232, 233).

Ο ναός της Κοίμησης της Θεοτόκου ονομάζεται απλά Παναγιά και έτσι αποκαλείται από όλους τους χωριανούς. Είναι ρυθμού βασιλικής σε σχήμα σταυρού και αναγράφει πάνω από την κυρία είσοδο σε εντοιχισμένη πλάκα, που γράφει: “1902 ΑΥΓ 2”. Είναι ένα κομψότατο λιθόκτιστο εκκλησάκι, αγιογραφημένο μέσα και έξω από τους ξακουστούς αγιογράφους από τους Χιονιάδες.

Εξωτερικά, στο ανατολικό αέτωμα δεσπόζει μια μεγάλη νωπογραφία με τον αρχάγγελο Μιχαήλ να κρατεί ζυγαριά, για να θυμίζει στους περαστικούς και όχι μόνο τη ματαιότητα αυτού του κόσμου και την «ακρίβεια» της κρίσης που θα υποστούν στην άλλη ζωή.

Τα αιωνόβια δέντρα του, κυρίως βελανιδιές, προσδίνουν στο τοπίο μια βαθιά ιερότητα και άγρια ομορφιά. Εδώ το δεκαπενταύγουστο γίνεται το μεγάλο πανηγύρι του χωριού, αν και η εκκλησία δεν είναι η πολιούχος του χωριού.

Πριν φύγουμε από το χώρο της πρέπει να δούμε ένα υπόλοιπο δέντρου δεξιά στην σκάλα όπως κατεβαίνουμε. Το «υπόλειμμα» αυτό βαστούσε κάποτε ένα περήφανο δέντρο, μια τεράστια βαλανιδιά που χρειαζόταν δυο άνθρωποι για να την αγκαλιάσουν, κόπηκε κατά τη διάρκεια του εμφυλίου πολέμου για τις ανάγκες του αντάρτικου νοσοκομείου που λειτουργούσε ένα διάστημα στο χωριό.

Πριν απομακρυνθούμε από το εκκλησάκι αξίζει να δούμε και το εικονοστάσι που βρίσκεται δεξιά του δρόμου. Είναι κομψότατο και λένε πως είναι το αρχαιότερο του χωριού.

Θα σταθούμε για λίγο στο κιόσκι. Από εδώ η θέα είναι καταπληκτική. Βλέπουμε τον αμαξιτό δρόμο Κόνιτσας Κοζάνης να φιδοσέρνεται στα στενά καγκέλια του Σαρανταπόρου

Στο χωριό μας υπάρχει ένα σύγχρονο «οινοκαφεζυθοπαντοπωλείο» (Κοτολούλη), για τις μικρές και άμεσες ανάγκες των κατοίκων και ένα καταπληκτικό Εστιατόριο – Ψησταριά (Ροϊδούλας Πατσιωτού) , όπου θα βρει κανείς άφθονες ποικιλίες πεντανόστιμων μεζέδων, εκλεκτών φαγητών και ψητών και περίφημες χωριάτικες ηπειρώτικες πίτες, φτιαγμένες με αγνά υλικά από τα πεντακάθαρα χέρια της Ροϊδούλας.

Λειτουργεί επίσης – σε όλη τη διάρκεια του έτους – και μία ψησταριά κάτω από τον «Αμπελιακό».

Αγαπητέ-ή μας φίλε-η επισκέπτη, εδώ τελείωσε το μικρό οδοιπορικό στο χωριό μας, το Κάντσικο ή Δροσοπηγή. Ο εικονικός μας ξεναγός έκανε ,ότι καλύτερο μπορούσε, για να σου δώσει μια γενική ιδέα και εικόνα του χωριού μας.

Με όσα παραπάνω σου είπαμε, επιγραμματικά, έχουμε την κρυφή ελπίδα ότι καταφέραμε να σε ενημερώσουμε σφαιρικά για τον τόπο μας και το χωριό μας.

Είμαστε στη διάθεσή σου για κάθε πρόσθετη πληροφορία που, ίσως, θα ήθελες. Επί πλέον θα χαρούμε ιδιαίτερα, αν κάποιο καλοκαίρι μπορέσουμε να σε φιλοξενήσουμε και να σε φιλέψουμε γλυκό «σαραγλί» και μοσχομυριστό «ρουφτένιο» ψωμί, που φτιάχνουμε και τρώμε στο ξακουστό Πανηγύρι μας το Δεκαπενταύγουστο.

Εδώ ολοκληρώνεται η μικρή εικονική ξενάγηση και θα παραδώσουμε τη σκυτάλη στον πραγματικό πλέον ξεναγό μας, αφού πρώτα «τσιμπήσουμε» κάτι νόστιμο στο μαγαζί της Ροϊδούλας διακόσια μέτρα πιο κάτω.